کتاب "تمهیدات" اثر عین‌القضات همدانی یکی از آثار برجسته و مهم در زمینه عرفان و تصوف است. در این اثر، عین‌القضات به بیان اصول طریقت و اسرار عرفانی می‌پردازد.
"تمهیدات" به زبان فارسی نوشته شده و نثر آن زیبا، شیوا، رسا و سرشار از سوز و گداز شاعرانه است. با این حال، نثر او ساده و بی‌تکلف است که قدرت قلم و تعبیرش را در بیان اندیشه‌های ژرف عرفانی نشان می‌دهد. کتاب در ده اصل تدوین شده و موضوعاتی چون عشق، معرفت، حقیقت و تجربه‌های روحانی را در بر می‌گیرد. عین‌القضات تجارب شخصی و عرفانی خود را به زبانی گیرا بیان می‌کند که برای مخاطبان جذاب است.
یکی از مضامین اصلی و مهم "تمهیدات"، عشق است. او این مضمون را با استفاده از قرآن، حدیث و نوشته‌های صوفیان پیشین به ویژه احمد غزالی در کتاب "سوانح العشاق" آمیخته است.
"تمهیدات" نه تنها از آثار مهم عرفان اسلامی به شمار می‌رود بلکه به دلیل ارائه اطلاعات درباره بسیاری از صوفیان که بدون این کتاب ممکن بود نام و آثارشان ناشناخته بماند، ارزش تاریخی و فرهنگی بالایی دارد.
این کتاب توسط چاپ‌های مختلفی منتشر شده، از جمله چاپ عفیف عسیران که شامل مقدمه‌ای مفصل، شرح و فهارس فنی است. همچنین ترجمه‌هایی از این اثر به زبان‌های دیگر مانند ترکی وجود دارد.
برای بررسی دقیق‌تر، می‌توان به منابعی مانند دانشنامه جهان اسلام، ویکی‌نور و ویکی‌پدیا مراجعه کرد که جزئیات بیشتری درباره این اثر و نویسنده‌اش ارائه می‌دهند.
این کتاب نه تنها یک منبع عرفانی ارزشمند بلکه یک سند تاریخی برای درک بهتر تصوف و عرفان در ایران است. نثر عین‌القضات در "تمهیدات" به وضوح نشان‌دهنده تسلط او بر زبان فارسی است. استفاده از تصاویر شاعرانه، مثال‌های عرفانی و بیانی شیوا و رسا، این کتاب را از نظر ادبی، جذاب می‌کند. با وجود زیبایی‌های نثر، عین‌القضات از پیچیدگی‌های بی‌مورد پرهیز می‌کند و به دنبال انتقال مفاهیم عمیق عرفانی با زبانی ساده است.
یکی از محورهای اصلی کتاب، تبیین عشق الهی و راه‌های رسیدن به معرفت است. عشق در اینجا نه تنها به عنوان یک احساس، بلکه به عنوان یک مسیر سلوکی برای رسیدن به حقیقت دیده می‌شود.
عین‌القضات به دلیل نوشته‌هایش در کتاب «تمهیدات» متهم به کفر و الحاد شد. او به سبک حسین بن منصور حلاج، بدون ترس از عواقب به بیان آراء و اندیشه‌های خود می‌پرداخت، که این امر بهانه‌ای برای مخالفانش فراهم کرد تا او را متهم کنند.
عین‌القضات همدانی به عنوان یک ایرانی میهن‌پرست شناخته می‌شد و در زمان حکومت ترکان سلجوقی، به دلیل نظرات و عقایدش در مخالفت با حاکمیت زمان، دچار مشکلاتی شد. او همچنین با حسنیان، یعنی عزیزالدین مستوفی اصفهانی، وزیر سلطان سنجر که به او ارادت داشت، ارتباط داشت و پس از سقوط این وزیر، عین‌القضات نیز مواخذه شد.
برخی منابع اشاره می‌کنند که قوام‌الدین درگزینی با برنامه‌ریزی و دسیسه به دنبال حذف عین‌القضات بوده است. او جلسه‌ای ترتیب داد و از فقهای قشری فتوای قتل او را گرفت.
.jpg) |
| تمهیدات |
