تولستوی یا داستایفسکی

برای دوست‌داران ادبیات روسیه انتخاب بین این دو نویسنده بزرگ همیشه سخت بوده. شاید چون آثار این دو فیلسوف رو با واسطه ترجمه میخونیم و میشه گفت شناخت بلاواسطه‌ای نداریم. دلیلش هم اینه که معمولا مترجم مشترکی دارن.

فکر کردم شاید  بهتره به نظر روشنفکران روسیه نگاهی بیندازم و ببینم انتخاب آنها کدام است؟

روشنفکران روسیه به طور کلی برای چند نویسنده کشور خودشون احترام ویژه‌ای قائل هستند و هر یک به دلایل مختلف ممکن است نویسنده‌ای را برتر از دیگران بدانند. با این حال، دو نویسنده که بیشترین تحسین را از سوی روشنفکران روسی دریافت کرده‌اند و به عنوان برترین‌ها شناخته می‌شوند، لئو تولستوی و فئودور داستایفسکی هستند:

لئو تولستوی (۱۹۱۰ - ۱۸۲۸) به عنوان یکی از بزرگترین نویسندگان رئالیسم جهان شناخته می‌شود. آثار او مانند "جنگ و صلح" و "آنا کارنینا" نه تنها به دلیل عمق روانشناسی شخصیت‌ها، بلکه به دلیل توصیفات دقیق و جامع از اجتماع و تاریخ روسیه مورد تحسین قرار گرفته‌اند. تولستوی همچنین به دلیل نگرش‌های فلسفی، اخلاقی و اجتماعی‌اش مورد احترام است.

فئودور داستایفسکی  (۱۸۸۱ - ۱۸۲۱) به خاطر عمق روانشناسی و بررسی مسائل اخلاقی و فلسفی در آثارش مانند "جنایت و مکافات"، "برادران کارامازوف" و "ابله" به عنوان یکی از بزرگترین نویسندگان جهان شناخته می‌شود. داستایفسکی با توجه به پیچیدگی‌های روانی و معنوی شخصیت‌هایش، بسیاری از روشنفکران را تحت تأثیر قرار داده و به عنوان پیشتاز ادبیات اگزیستانسیالیستی در نظر گرفته می‌شود.

این دو نویسنده اغلب به عنوان نمادهای بزرگ ادبیات روسیه معرفی می‌شوند و در بحث‌های ادبی و فرهنگی، معمولاً بحث بر سر برتری یکی بر دیگری مطرح می‌شود. با این حال، نویسندگان دیگری مانند آنتون چخوف، میخاییل بولگاکف و نیکلای گوگول نیز به خاطر تأثیرات عمیقشان بر ادبیات روسی و جهانی، توسط روشنفکران روس مورد تحسین قرار می‌گیرند. 

در نهایت؛‌ انتخاب بین این دو فیلسوف بزرگ کار واقعا دشواری است.

تمهیدات

 

کتاب "تمهیدات" اثر عین‌القضات همدانی یکی از آثار برجسته و مهم در زمینه عرفان و تصوف است. در این اثر، عین‌القضات به بیان اصول طریقت و اسرار عرفانی می‌پردازد. 

 "تمهیدات" به زبان فارسی نوشته شده و نثر آن زیبا، شیوا، رسا و سرشار از سوز و گداز شاعرانه است. با این حال، نثر او ساده و بی‌تکلف است که قدرت قلم و تعبیرش را در بیان اندیشه‌های ژرف عرفانی نشان می‌دهد. کتاب در ده اصل تدوین شده و موضوعاتی چون عشق، معرفت، حقیقت و تجربه‌های روحانی را در بر می‌گیرد. عین‌القضات تجارب شخصی و عرفانی خود را به زبانی گیرا بیان می‌کند که برای مخاطبان جذاب است.

یکی از مضامین اصلی و مهم "تمهیدات"، عشق است. او این مضمون را با استفاده از قرآن، حدیث و نوشته‌های صوفیان پیشین به ویژه احمد غزالی در کتاب "سوانح العشاق" آمیخته است. 

"تمهیدات" نه تنها از آثار مهم عرفان اسلامی به شمار می‌رود بلکه به دلیل ارائه اطلاعات درباره بسیاری از صوفیان که بدون این کتاب ممکن بود نام و آثارشان ناشناخته بماند، ارزش تاریخی و فرهنگی بالایی دارد.

 این کتاب توسط چاپ‌های مختلفی منتشر شده، از جمله چاپ عفیف عسیران که شامل مقدمه‌ای مفصل، شرح و فهارس فنی است. همچنین ترجمه‌هایی از این اثر به زبان‌های دیگر مانند ترکی وجود دارد.

برای بررسی دقیق‌تر، می‌توان به منابعی مانند دانشنامه جهان اسلام، ویکی‌نور و ویکی‌پدیا مراجعه کرد که جزئیات بیشتری درباره این اثر و نویسنده‌اش ارائه می‌دهند.

این کتاب نه تنها یک منبع عرفانی ارزشمند بلکه یک سند تاریخی برای درک بهتر تصوف و عرفان در ایران است. نثر عین‌القضات در "تمهیدات" به وضوح نشان‌دهنده تسلط او بر زبان فارسی است. استفاده از تصاویر شاعرانه، مثال‌های عرفانی و بیانی شیوا و رسا، این کتاب را از نظر ادبی، جذاب می‌کند. با وجود زیبایی‌های نثر، عین‌القضات از پیچیدگی‌های بی‌مورد پرهیز می‌کند و به دنبال انتقال مفاهیم عمیق عرفانی با زبانی ساده است.

یکی از محورهای اصلی کتاب، تبیین عشق الهی و راه‌های رسیدن به معرفت است. عشق در اینجا نه تنها به عنوان یک احساس، بلکه به عنوان یک مسیر سلوکی برای رسیدن به حقیقت دیده می‌شود.

عین‌القضات به دلیل نوشته‌هایش در کتاب «تمهیدات» متهم به کفر و الحاد شد. او به سبک حسین بن منصور حلاج، بدون ترس از عواقب به بیان آراء و اندیشه‌های خود می‌پرداخت، که این امر بهانه‌ای برای مخالفانش فراهم کرد تا او را متهم کنند.

عین‌القضات همدانی به عنوان یک ایرانی میهن‌پرست شناخته می‌شد و در زمان حکومت ترکان سلجوقی، به دلیل نظرات و عقایدش در مخالفت با حاکمیت زمان، دچار مشکلاتی شد. او همچنین با حسنیان، یعنی عزیزالدین مستوفی اصفهانی، وزیر سلطان سنجر که به او ارادت داشت، ارتباط داشت و پس از سقوط این وزیر، عین‌القضات نیز مواخذه شد.

 برخی منابع اشاره می‌کنند که قوام‌الدین درگزینی با برنامه‌ریزی و دسیسه به دنبال حذف عین‌القضات بوده است. او جلسه‌ای ترتیب داد و از فقهای قشری فتوای قتل او را گرفت.

تمهیدات

گلهای رنج

 

بیخردی، اشتباه، گناه، لئامت

با جان ما میامیزد و پیکر مارا تباه می سازد

و ما چون گدایانی که حشرات تن خود را پرورش می‌دهند

از «پشیمانی‌های» زیبای خود نگهداری می‌کنیم

شارل بودلر

بهیموت

 اوژن یونسکو در نمایشنامه کرگدن (Rhinoceros) به بررسی موضوعاتی چون هویت، انسانیت و فشارهای اجتماعی می‌پردازد. این اثر، که یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌های قرن بیستم به شمار می‌آید، داستان یک شهر کوچک در فرانسه را روایت می‌کند که ساکنان آن به تدریج به کرگدن تبدیل می‌شوند. این تغییر ناگهانی و فراگیر به عنوان نمادی از تمایلات غریزی، خشونت و حرص و آز در جامعه مدرن به تصویر کشیده شده است.

شخصیت برنژه، تنها فردی است که در برابر این دگرگونی جمعی مقاومت می‌کند و تلاش می‌کند تا انسان باقی بماند، حتی اگر مجبور باشد بهای گزافی بپردازد.

یونسکو از تبدیل شدن انسان‌ها به کرگدن به عنوان یک تمثیل برای نقد جامعه‌ای استفاده می‌کند که در آن افراد هویت و اصالت خود را گم کرده‌اند و تحت تأثیر فشارهای اجتماعی به رفتارهای غیرانسانی روی می‌آورند.

این نمایشنامه با ایجاد لحظات خنده‌دار و مفرح، احساسات متنوعی را در مخاطب برمی‌انگیزد و ترکیبی از طنز و تراژدی را ارائه می‌دهد.

یونسکو با این اثر، چالش‌های حفظ انسانیت در دنیایی پر از پوچی و بی‌معنایی را مورد بررسی قرار می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه افراد ممکن است تحت فشارهای اجتماعی به تغییرات غیرانسانی تن دهند. او بر این نکته تأکید دارد که انسان بودن یک انتخاب است و افراد باید خودشان بخواهند که از مسخ شدن جلوگیری کنند.

تراژیکمدی

 تراژیکمدی (Tragicomedy) یک گونه ادبی است که ترکیبی از عناصر تراژدی و کمدی را در خود دارد. این اصطلاح به طور معمول در ادبیات نمایشی به کار می‌رود و می‌تواند به دو نوع اثر اشاره کند:

تراژدی با عناصر کمدی: این نوع اثر شامل داستانی جدی است که با لحظات خنده‌دار و کمیک ترکیب شده است، به طوری که حال و هوای کلی داستان را سبک‌تر می‌کند.

کمدی با پایانی جدی یا تراژیک: در این حالت، داستان ممکن است در ابتدا خنده‌دار باشد، اما به سمت یک پایان جدی یا غم‌انگیز پیش برود.

تراژیکمدی به دنبال ایجاد واکنش‌های متنوع احساسی در مخاطب است، به طوری که همزمان هم احساس غم و هم شادی را تحریک کند. این گونه ادبی معمولاً در تئاتر ابسورد و آثار نویسندگانی مانند ساموئل بکت و تام استاپارد دیده می‌شود.

ویژگی‌های تراژیکمدی

ترکیب احساسات: ایجاد تعادل میان جدیت و طنز.

پایان‌های غیرمنتظره: ممکن است داستان به گونه‌ای پیش برود که پایان آن مخاطب را شگفت‌زده کند.

شخصیت‌های پیچیده: شخصیت‌ها معمولاً دارای لایه‌های عاطفی متعدد هستند که باعث می‌شود بیننده یا خواننده با آن‌ها ارتباط برقرار کند.

تراژیکمدی یکی از مهم‌ترین ژانرهای ادبی در تاریخ ادبیات است و به دلیل توانایی‌اش در بازتاب واقعیت‌های پیچیده زندگی انسانی، همچنان مورد توجه نویسندگان و هنرمندان قرار دارد.