دلیل عین القضاة بر وجود خدا:
عقل وجود خدا را به مفهوم وجودی که اعمّ اشیاء است استدلال می کند. پس گفته میشود که: اگر در وجود موجودی هست، ضرورة وجودی قدیمی لازم می آید. زیرا وجود بطور انحصار به حادث و قدیم تقسیم میشود. یعنی به آنچه که وجودش آغاز دارد و آنچه که وجودش آغاز ندارد.و اگر در وجود قدیمی نبود حادثی هرگز بوجود نمی آمد. چون ایجاد خود بخود از سرشت حادث نیست. این اصل مسلمی است و غیر قابل انکار.
پس گفته میشود وجود بطور قطع معلوم است و این اصل دوم است. و بعد از این نتیجۀ ضروری دواصل مذکور وجود موجودی قدیم است.
ادراک عقل برای وجود قدیم عبارتست از اینکه عقل درستی قضیۀ تالیه را از طریق برهان دریابد: قدیم موجود است و اگر این قضیه صادق است و حکم بوجود قدیم درست است، پس گفتار بعدم وجود قدیم نادرست است و حکمی خطاست.
پس یقین عقل بوجود خدا ادراک وجود حق نیست، لیکن ادراک صدق نتیجۀ برهانی می باشد که صدق آنرا عقل ثابت می کند.
عین القضاة همدانی - تمهیدات
